Dr Theodor Römpler (1845-1908)

Doktor Theodor Römpler urodził się 1 sierpnia 1845 r. w Hassenhausen, w rodzinie pastora ewangelickiego. Dorastał jednak w rodzinie hrabiego Harrach, wywodzącego się w linii prostej z bardzo wpływowej w ówczesnym czasie austriacko-czeskiej rodziny szlacheckiej von Harrach.

Theodor Römpler w latach 1866-1871 studiował medycynę w Halle i Berlinie, a następnie również w Sankt Petersburgu i Moskwie.

Jesienią 1874 r., w czasie piastowania funkcji nadwornego lekarza księcia zu Solms-Baruth, do Dr Römplera zgłosił się major von Rössing, który postanowił założyć w ówczesnym Görbersdorfie, drugi zakład leczenia gruźlicy, którego kierownictwo chciał powierzyć właśnie 29 letniemu wówczas Dr Theodorowi Römpler.

W tym celu spisano kontrakt, na podstawie którego Dr Römpler zobowiązał się do dwuletniego kierowania mającym powstać w Görbersdorfie nowym zakładem leczenia gruźlicy majora von Rössing, którego metody leczenia miały być oczywiście wzorowane na metodach stosowanych przez Dr Brehmera.

Major Ludolf Karl Albert von Rössing^[1] przybył do Sokołowska kilka lat wcześniej jako pacjent Dr Brehmera „i po własnem wyleczeniu się”^[2], zbudował powyżej zakładu Dr Brehmera w 1872 r. nieistniejącą już dzisiaj willę w stylu szwajcarskim, która służyła rodzinie barona, a część jej pokoi wynajmowano kuracjuszom.

Dwa lata później powstał kolejny obiekt początkowo mieszczący restaurację „Bellevue”, a następnie obiekt sanatoryjny nazwany „Turn Villa” (dzisiejszy tzw. budynek dyrekcji spółki Sanatoria Dolnośląskie) i to właśnie w tym budynku Dr Theodor Römpler objął swą funkcję w marcu 1875 r. Główny dom kuracyjny - dzisiejszy „Biały Orzeł” - został oddany do użytku rok później, w 1876 r.

Fragment reklamy Sanatorium Dr Römplera przedstawiający budynek "Turn Ville" (po lewej) oraz główny dom kuracyjny, za: Neue Illustrierte Zeitung, Nr 38, 1879 r. (źródło: zbiory prywatne)

Trudno dziś stwierdzić dlaczego major von Rössing, postanowił zaledwie dwa lata później sprzedać cały swój görbersdorfski majątek Dr Römplerowi. Czy miała na to wpływ jego kariera wojskowa? Czy może względy ekonomiczne i brak zakładanych zysków? Tego nie niestety dziś nie wiemy...

Tak czy inaczej, Dr Theodor Römpler 1 czerwca 1878 roku zakupił znajdujący się w ówczesnym Görbersdorfie majątek majora Rössinga, który nazwał Sanatorium Dr Römplera.

Pierwszą jakże istotną ze względów leczniczych inwestycją było dla Römplera stworzenie parku zdrojowego „Junger Park”. W tym celu doktor nabył dodatkowo około 120 hektarów ziemi, w tym blisko 30 hektarów lasów i przystąpił do tworzenia licznych promenad i wznoszenia dodatkowych budynków na terenie parku, który znajdował się niemal równolegle do ówczesnego parku Dr Brehmera.

Główny budynek sanatoryjny Dr Römplera, fot. Eugene de Planque, 1883 r. (źródło: zbiory prywatne)

Należy wspomnieć, że major Ludolf Karl Albert von Rössing, był mocno krytykowany za budowę drugiego w ówczesnym Görbersdorfie zakładu leczniczego „w miejscu pustem, odosobnionem od lasów i gór, w samym środku na wydmie doliny, bez żadnego ogrodu, miejsc do spaceru i otoczenia, a więc: nie może samo przez się odpowiadać wymagalnym warunkom leczniczym, gdyż ktokolwiek z chorych przyjeżdża do Görbersdorfu, nie przyjeżdża dlatego, żeby całe miesiące przesiadywał zamknięty w murach lub wygrzewał się bez odrobiny cieniu, jak krokodyl na słońcu, lecz po to: by jak najwięcej korzystał ze świeżego powietrza i spacerów, ku czemu najlepiej odpowiadają lasy i ogrody.”^[3]

W 1883 roku, pośrodku parku zdrojowego została wzniesiona willa w stylu szwajcarskim nazwana na cześć żony Dr Römplera, „Villa Elsa”, w której zamieszkał on wraz z rodziną (obecnie Centrum Zdrowego Wypoczynku w Domu Św. Elżbiety). W tym samym roku Dr Römpler ofiarował teren ponad willą majora von Rössinga na budowę kościoła protestanckiego (Evangelische Kapelle), którego budowę rozpoczęto ze składek kuracjuszy w 1884 r. (obecnie kościół katolicki Matki Bożej Królowej Świata).

Archiwalna widokówka przedstawiająca zabudowania Sanatorium Dr Römplera wydana przez Paula Sachse ok. 1893 r. (źródło: zbiory prywatne)

W 1885 roku, pomiędzy budynkiem „Turn Villa”, a domem kuracyjnym wzniesiono ogród zimowy, a w kolejnych latach dobudowano do niego dużą jadalnię. W 1887 r. została wzniesiona wielka, zadaszona leżakownia, a w 1898 r. powstała duża lodownia mieszcząca 300 metrów sześciennych lodu. W 1899 r. pojawiło się w Sanatorium Dr Römplera oświetlenie elektryczne.

Fragment ulotki reklamowej Sanatorium Dr Römplera z początków XX wieku (źródło: zbiory prywatne)

Pod koniec XIX wieku w Sanatorium Dr Römplera założono dla rozrywki pacjentów bibliotekę, a w zakładzie odbywały się przedstawienia teatralne, koncerty i odczyty. Otoczenie zmieniło się nie do poznania, a z Sanatorium prowadziła nawet promenada do ruin średniowiecznego zamku Radosno, przy której Dr Römpler postanowił stworzyć rodzinny cmentarz, na którym pochowano zmarłą 18 października 1899 r. jego ukochaną żonę Elsę.

Wszystko to sprawiło, że już zaledwie kilka lat później, coraz częściej i coraz lepiej mówiono i pisano o Sanatorium Dr Römplera. „Sanatorium dra Roemplera, założone w r. 1875, leży prawie bezpośrednio u stóp gór i składa się z odpowiedniej ilości budynków w postaci eleganckich willi. Wodociąg długości 1140 metrów sprowadza z góry, u której stóp leży sanatorium, kryształowo czystą, wprost z porfirowych skał wytryskającą górską wodę źródlaną do elegancko urządzonych kąpielowych pokojów budynku prysznicowego. [...] Na zajęciach i rozrywkach pacjentom nie zbywa. Sama kuracja, obiady itd. dużą część dnia zajmują, a najbliższe urocze okolice Görbersdorfu nastręczają mnóstwo wycieczek. Samo sanatorium, rozciąga się na 365 morgach gruntu, w tym 115 morgów lasu. Starannie utrzymany park otacza zakład. Aleje parku wysadzone sosnami i kasztanami prowadzą w lekkim, ledwie się odczuć dającym wzniesieniu z dużego, kwiatami ubranego tarasu do lasu sosnowego. [...]”^[4]

„Chłopiec z butem w oranżerii”, jedno z pierwszych kolorowych zdjęć wykonanych w technice Autochrome Lumière w Sanatorium Dr Römplera w kwietniu 1910 r. przez szwedzkiego fotografa Johna Jäderström (źródło: Tekniska Museets Arkiv, https://digitaltmuseum.se) ^[5]

W 1900 r. Dr Theodor Römpler ofiarował teren pod budowę cerkwi prawosławnej dla licznie napływających do Görbersdorfu kuracjuszy z Cesarskiej Rosji. Konsekracji cerkwi dokonał 3 września 1901 kapelan rosyjskiej ambasady w Berlinie – ks. prezbiter Aleksy von Maltzow (obecnie Cerkiew Św. Michała Archanioła).

Doktor Theodor Römpler zmarł 25 kwietnia 1908 r. w Sokołowsku, przeżywszy zaledwie 62 lata. Do dnia dzisiejszego spoczywa na rodzinnym cmentarzu obok swej ukochanej żony Elsy, w bliskim sąsiedztwie swego Sanatorium.

Grób Elsy oraz Theodora Römpler w Sokołowsku, fot. Marcin Flieger (stan: 30.07.2020 r.) 

Sanatorium Dr Römplera to oczywiście dzisiejszy Dolnośląski Ośrodek Opieki Międzypokoleniowej „Biały Orzeł”, który z całą pewnością jest najlepiej zachowanym obiektem sanatoryjnym w Sokołowsku, który pod zarządem spółki Sanatoria Dolnośląskie odzyskuje swój blask z roku na rok...

Marcin Flieger

^[1] - Major Ludolf Karl Albert von Rössing był jednym z 13-ściorga rodzeństwa, których ojcem był Ferdinand Christoph Ludwig Friedrich von Rössing (1790–1856), a wielu jego braci podobnie jak on sam wybrało karierę wojskową w armii pruskiej
^[2] - Hipolit Kieszczyński, Wiadomości o zakładzie leczniczym D-ra Brehmera w Görbersdorfie w Szląsku Pruskim, Warszawa 1876 r., s. 93
^[3] - Hipolit Kieszczyński, Wiadomości (...), s. 93-94
^[4] - Tygodnik Ilustrowany nr 38 z 1895 r. za: Andrzej Zieliński, Listy ze śląskich wód, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983, s. 118-125
^[5] - Do dnia dzisiejszego przetrwało kilkanaście kolorowych zdjęć szwedzkiego fotografa Johna Jäderström, który na przełomie kwietnia i maja 1910 r. fotografował Sanatorium oraz park Dr Römplera wykorzystując opatentowaną w 1903 r. i wprowadzoną do masowej produkcji w 1907 r. przez braci Lumiere technikę Autochrome Lumiere. Niestety to najprawdopodobniej złe tłumaczenie informacji źródłowych dostępnych na stronach Tekniska Museets Arkiv doprowadziło do mylnej tezy, jakoby w Sanatorium Dr Römplera przebywali na początku XX wieku bracia Lumiere... 
W technice Autochrome Lumiere cytując za Wikipedią, szklana płyta pokryta była barwną mozaiką mikroskopijnych ziarenek skrobi ziemniaczanej w kolorach zielonym, niebieskim i czerwonym a całość pokryta była emulsją panchromatyczną do fotografii czarno-białej. Podczas ekspozycji światło przenikało przez różnokolorowe ziarenka a po wywołaniu do pozytywu powstawał barwny obraz w naturalnych kolorach. Wadą była konieczność stosunkowo długiego, co najmniej kilkusekundowego czasu naświetlania płyt autochromowych i używania statywu. Technika Autochrome była jedyną techniką fotografii kolorowej wykorzystywaną do lat `30-tych XX wieku.